د افغانستان په اړه د پراخه شریک شوي غلط معلوماتو درې مثالونه

په تیرو دریو میاشتو کې ټولنیزو رسنیو د افغانستان د پیښو په اړه د ناسمو معلوماتو په خپرولو کې مهم رول لوبولی دی.

په داسې حال کې چې ډیری ادعاګانې کیدای شي په اسانۍ سره د املیه څیړنو څخه د غلت یا نادرست په توګه پیژندل شوي وي، اما بیا هم دا د څو لوړ پوړو سیاسي او رسنیو شخصیتونو د معلوماتو د شریکولو مخه ونشوه نیولی.

پداسې حال کې چې دا ستونزمنه ده چې غلط معلومات د غلط معلوماتو څخه توپیر وکړي - وروستی په قصدي ډول فریبونکی دی، پخوانی تل داسی نه وي - د ونډو او ښکیلتیا ډیری برخه ممکن د هغو خلکو څخه وي چې نه پوهیږي معلومات غلط دي، نه د هغو کسانو په پرتله چې په قصدي توګه د غلا کولو اراده لري. له بلې خوا د أصلي پوسترونو یا ادعا کونکو انګیزه، ارزونه ستونزمنه ده.

افغان وتنس د اګست په میاشت کې د طالبانو د نیولو راهیسې د افغانستان د ټولنیزو رسنیو منظره څاري.

لاندې د ناسم معلوماتو ځینې خورا په زړه پوري مثالونه دي چې له هغه وخت راهیسې خپاره شوي.

۱. د پنجشیر په دره کې د پاکستان جنګي جیټ ادعا، د ویلز په جغرافیه کې موقعیت لري.

د سپتمبر په شپږمه، په پراخه کچه شریکه شوې ویډیو کې ادعا شوې چې د پاکستان یوه جنګي الوتکه ښیي

د کابل په شمال کې د پنجشیر په دره کې، کله چې طالبانو سیمه ونیوله.

خپاره شوي ویډیو ادعا کوي چې پاکستان د ملي مقاومت جبهې په وړاندې په عملیاتو کې د طالبانو ملاتړ کوي چې په دره کې پټ شوي دي.

په هرصورت، اقغان وتنس وتوانید چې د یډیو جغرافیه موقعیت بیدا کړی چی‌‌ْ په ویلز کې 'مچ لوپ' د شاهي هوايي ځواک

لپاره د روزنې یوه مشهوره سیمه.

شکل : د پینوراما سکرین شاټ د ویډیو څخه چې ادعا کوي د پنجشیر په دره کې جنګي الوتکه ده.

شکل: د ویلز د 'ماچ لوپ' سپوږمکۍ انځور، د ادعا شوې پنجشیر جنګي الوتکې د پینوراما سکرین شاټ سره مشترکات ښیي.

دا مثال د نورو په پرتله نسبتا نرم دی افغان وتنس په وروستیو میاشتو کې تحلیل کړی.

۲. په حقیقت کې د یو فلم څخه را اخیستل شوی ویډیو کی د طالبانو د تښتونې او وژنې ادعا شوې ویډیو

د سپټمبر په ۱۰، د ډیری حسابونو ټویټونه د یوې ویډیو سره ویرل شوي چې په ښکاره ډول د طالبانو تښتول او د ملکي خلکو وژنه انځوروي.

د افغان وتنس لخوا تر پلټنو وروسته څرګنده شوه چې دا ویډیو د دشت لیلي د قتل عام په اړه د ۲۰۰۱ کال د ډسمبر په میاشت کې د یو فلم لنډ کلیپ وه چې د ۲۵۰-۲۰۰۰ طالب بندیان په فلزي کانتینرونو کې د کندز څخه شبرغان ته د لیږدولو په وخت کې په ډزو/سانس شوي وو.

شکل : اصلي ټویټ او ادعا (چپه اړخ ته) د فلم څخه د سکرین شاټ سره (۴۷:۱۴)

. په عامه توګه د ښودل شوي جسدونو دبیا پیدا کیدو فیلم.

د نومبر په ۸ مه، نوی فیلم خپور شو دی (خبرداری؛ ګرافیک) شره چې ادعا کوي درې سړي د هلمند په لښکرګاه کې په دار ځړول شوي. دا کیسه د نامتو ژورنالیستانو او خبري رسنیو لخوا شریکه شوې وه، د قیاس تر څنګ چې دا کسان ولې اعدام شوي، مختلف پیشنهادات شته چی له مدني فعالانو نیولی تر جنسي تیري کونکو پوری.

شکل : د انلاین ادعاوو توپیر چې ولې درې کسان د طالبانو لخوا په دار ځړول شوي.

د افغان وتنس لخوا تر پلټنو وروسته، فیلم د سپټمبر په ۲۵ په هرات کې د یوې پیښې څخه وه، کله چې طالبانو په عامه توګه په ښار کې درې کسان ووژل.

دا پېښه د نړیوالو رسنیو تر پوښښ لاندې راغله.

د نومبر په ۸ کې پوسټ شوی فیلم نوی و او له بله زاویې څخه، د جلا پیښې په توګه تیریدل یا غلط تشریح کول اسانه کوي.

په هرات کې د سپټمبر د ٢٥مې نېټې له ثابت شوي فیلم سره د نوى فیلم پرتله کول، موږ کولاى شو په دريمه لارۍ کې ورته لارۍ، نشيد او د طالبانو يو غړى وپېژنو، چې موږ ته دا توان راکوي چې ثابته کړو چې دا د همدې پېښې فوټيج وو، نه د لښکرګاه.

انځورونه ادعا کوی چی لښکرګاه وی. هلمند:

شکل: د ویډیو سکرین شاټونه د نومبر په ۸ شریک شوي چې ادعا کوي د لښکرګاه وي.

د سپټمبر د ۲۵مې هرات انځورونه:

شکل : د سپتمبر په ۲۵ مه د هرات په شاوخوا کې د طالبانو د ۳ جسدونو د موټر چلولو ویډیو سکرین شاټونه.

د پېښې یو انځور چې د بي بي سي فارس له خوا خپور شوی، همغه لارۍ انځوروي، چې دا "نوي" فوٹیج په هرات کې د سپټمبر د ۲۵ نېټې څخه تاییدوي.

شکل: د ځړول شوي سړي د عامه نندارې جغرافیه. د هغه عکس په پرتله چې ادعا شوې د هلمند لښکرګاه ده.

په هرات کې د طالبانو یو ولسوال ضياءالحق جلالي له خوا د وږي په ٢٥مه په يوه رسمي اعلاميه کې راغلي چې طالبانو يو پلار او زوى چې د څلورو سړي تښتوونکو له خوا تښتول شوي وو، ژغورلي دي. هغه ادعا وکړه چې څلور تنه تښتوونکي په ډزو کې وژل شوي او جسدونه يې د هرات په شاوخوا کې عامو چوکونو ته وړل شوي دي. د پیښې دا حساب د خلاصې سرچینې استخبارات له لارې نشي تایید کیدی. د خلاصې سرچینې استخبارات

د غلطو معلوماتو په اړه زموږ د کار د یوې برخې په توګه، افغان وتنس به د ټولنیزو رسنیو فعالیت څارنې ته دوام ورکړي، او کله چې امکان ولري، د افغانستان په اړه د پیښو راپورونه تایید کړي.

راپور وركونكي: افغان وتنس.

15 Nov 2021